Wat is Naturalis Hysteria eigenlijk?

Naturalis Hysteria is ons nieuwste kunstproject. Het project gaat identiteit en de grens tussen werkelijkheid en fictie. We zijn met Naturalis Hysteria begonnen omdat we wilden onderzoeken hoe een nieuwe identiteit zich kan vormen vanuit een combinatie van werkelijkheid en fictie. En of je je eigen werkelijkheid met behulp van woord en beeld dusdanig kunt manipuleren dat er een nieuwe realiteit ontstaat die niet meer te onderscheiden is van de werkelijke wereld.

Waarom doen jullie dit?

Om er achter te komen wat onze plaats is in deze steeds hysterischer wordende wereld. Hoe kom je er achter wie je bent en wat voor rol je speelt in deze wereld? En hoe kun je in een dergelijke wereld stand houden? We leven in een kosmopolitische wereld die sneller en vloeibaarder is dan ooit tevoren. Door processen als globalisering en technologisering dringen, al dan niet gemanipuleerd, nieuwe realiteiten je leefwereld binnen en je identiteit is voortdurend aan verandering onderhevig, sterker nog, je hebt het gevoel dat je uit meerdere identiteiten bestaat. Hierdoor vervaagt het onderscheid tussen werkelijkheid en fictie. Herinneringen kunnen bedrieglijke verschijningsvormen zijn en je hebt soms geen idee meer wat waarheid is en wat niet.

Wij zijn benieuwd of er een relatie is tussen belevenissen in je privéomgeving, die in feite alleen jou en je directe omgeving aangaan, je eigen microkosmos, en de wereldgebeurtenissen die gevolgen hebben voor ieder mens, de macrokosmos. En zo ja, hoe verhouden deze zich tot elkaar?

Mensen koppelen grote internationale gebeurtenissen vaak aan privé zaken zoals bijvoorbeeld 11 september 2001.Bijna iedereen herinnert zich waar hij toen was of wat hij aan het doen was. Een normaal, triviaal moment krijgt daardoor eeuwigheidswaarde. Natuurlijk gaat het niet altijd om dergelijke ingrijpende exact aan te wijzen gebeurtenissen. Vaak zijn het onderhuidse politieke, economische of milieuvraagstukken, of liever de informatie daarover, die indirect invloed hebben op ons leven.

Ulrich Beck (een hedendaags Duits socioloog. red) heeft het mooi omschreven: “We moeten anders kijken. Naar onszelf, naar elkaar en naar de wereld. Anders begrijpen we er niets meer van. Want we leven in een werkelijkheid die ‘kosmopolitisch’ is geworden, waarin grenzen zijn weggevallen en traditionele loyaliteiten en culturele verbanden vervagen. Dat heeft ons veranderd en dat moeten we onder ogen zien.”

Of zoals Thomas Friedman zegt: “The world is flat” oftewel: de wereld is heel klein geworden en in grote delen van de wereld heeft iedereen middelen om te communiceren en zich te uiten.

Wat we dus eigenlijk met Naturalis Hysteria willen is dat we onze microwereld nadrukkelijk aan de macrowereld koppelen door hem in een persoonlijk kader te presenteren. Het kleine leed tegen het grote leed in de wereld. Soms is de microwereld het belangrijkst, soms neemt de macrowereld het weer over. Daarvoor hebben wij Manon en Plinia in het leven geroepen. Terwijl de oncontroleerbare macrowereld onverbiddelijk doordraait creëert Manon de microwereld en legt deze vast tijdens de gesprekken in foto’s en kiekjes.

Wie zijn Manon en Plinia?

Het zijn dezelfde personages met verschillende namen. Aanvankelijk hebben we Manon gecreëerd om de weblog te schrijven. Zij is degene die voor ons op zoek ging naar een identiteit die in eerste instantie nauw verweven was met ons eigen leven. Maar het is een beetje uit de hand gelopen met Manon. Zij drong niet alleen onze levens binnen, maar ook die van onze familieleden en vrienden en van onbekenden. Zij leende als het ware onze identiteiten om die van haarzelf gestalte te kunnen geven. Zij zorgde ervoor dat het voor ons steeds moeilijker werd om onze identiteit te behouden omdat waarheid en fictie voortdurend met elkaar in strijd zijn. Toen zij op eigen houtje aan tentoonstellingen ging meedoen was voor ons de maat vol. Het leidde uiteindelijk tot een breuk en wij hebben haar verboden nog langer onder de naam Manon door te gaan. Zij werd Plinia en ging onder die naam verder met Naturalis Hysteria.

Dat hadden we juridisch dus niet goed dichtgetimmerd.
 

Uiteindelijk is het allemaal weer goed gekomen, hoor, want wij leden er eigenlijk alledrie onder. We hebben een aantal nieuwe afspraken gemaakt waar we ons alledrie goed in konden vinden. Een nieuwe website voor Plinia met videoblogs waarin ze haar ei kwijt kan. Maar geen gewroet meer in ons privé-leven. Daar hebben we geen zin meer in. Ze moet nu haar eigen identiteit maar verder zien uit te ontwikkelen.

Op welke manier krijgt Manon’s en Plinia’s identiteit vorm?

Manon kreeg gestalte door middel van gesprekken met haar eigen sociale netwerk (wat eigenlijk het onze was, dus). De gesprekken ontstonden vanuit persoonlijke dagboekfragmenten uit onze directe belevingswereld die vermengd werden met nieuwsberichten of fragmenten uit de media. De gesprekken werden geregistreerd, gefilterd en vastgelegd op haar weblog. Deze zijn overigens allemaal nog te lezen en te beluisteren op de website.

Plinia voert de regie over haar eigen wereld niet via gesprekken het haar vrienden, maar via videoblogs. Haar sociale netwerk speelt hierin overigens wel een belangrijke rol. Ze vermengt haar eigen foto’s met beelden en berichtjes uit kranten en van internet en manipuleert deze, zodat ze beter in haar werkelijkheid passen.

Waarom een weblog?

De weblog is hèt moderne communicatieinstrument bij uitstek, een nieuwe vorm van sociale uitingen. De blog geeft ons de mogelijkheid om zowel tekst, beeld en geluid te combineren als dwarsverbanden te leggen, kortom een ideale manier om Plinia’s leven vast te leggen.
Plinia vertegenwoordigt de Homo Eligens, het nieuwe type mens zoals de socioloog Zygmunt Bauman beschrijft. Het is de kiezende mens die wordt voortgedreven door obsessieve verandering. Altijd incompleet en nooit af, bezig met identiteitsveranderingen en levend binnen meervoudige sociale netwerken die door de huidige techniek mogelijk zijn geworden.

Nog een belangrijk punt: Als je tegenwoordig niet blogt dan besta je niet. Wist je dat er wereldwijd elke seconde 2 weblogs bijkomen? Je kent toch wel de uitdrukking “I blog therefore I am” (vrij naar Descartes “I think therefore I am”, red.).

De meeste weblogs draaien om actualiteit. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat de gebeurtenissen die Plinia beschrijft al weer een poosje geleden zijn.

Dat klopt. Dat hebben we bewust gedaan. Wie zit er nog te wachten op meer actualiteit? Plinia leeft precies twee jaar later dan wij. Zodoende is de vloeibare wereld enigszins gestold en heeft zij de mogelijkheid om de hysterische gebeurtenissen in een historisch perspectief te zetten en deze op een narratieve (verhalende) wijze te verwerken in een sociaal-realistische soap. Door deze tijdsvertraging wordt het voor de bezoeker mogelijk om de huidige hysterie te relativeren. De hysterie van gisteren illustreert de feitelijke onbelangrijkheid van veel gebeurtenissen. Het is onvermijdelijk dat grenzen tussen feit en verbeelding vervagen maar voor Plinia (en voor ons allemaal?) is er maar een werkelijkheid (er is geen waarheid, behalve die waarheid). De “echte” werkelijkheid is vanzelfsprekend arbitrair en onbekend.

Mensen zijn op zoek naar de waarheid. Waarom doen jullie hem juist geweld aan?

Dat vragen wij ons dus af, of mensen wel op zoek zijn naar de waarheid. Ik denk dat mensen op zoek zijn naar structuur. Structuur om de dingen te kunnen plaatsen. Daar is volgens mij meer behoefte aan omdat de werkelijkheid zo complex is dat die nooit in een structuur in te passen is.
Voor deze structuur is het noodzakelijk feiten in te passen in de eigen werkelijkheid, dus eigenlijk om de feiten passend te maken. Geen waarheid dus, maar structuur. Het begint al met de keuze van je bron. Een verslag van Al-Jazeera of bijvoorbeeld de Telegraaf van dezelfde “werkelijkheid”, zal twee heel verschillende waarheden op dezelfde werkelijkheid leveren. De keuze voor je bron maak je op basis van je eigen overtuiging, ras of geloof, je eigen microwereld.

Uit onderzoek is gebleken dat, ondanks dat we heel goed het onderscheid weten te maken tussen fictie en werkelijkheid, we ook uitstekend in staat zijn om dit doelbewust te onderdrukken. De mens heeft het vermogen om in iets te geloven. Dat geloof ontwikkelt zich ondanks de wetenschap dat iets onecht is. (The Jabbering of Social Life, Michel de Certeau, 1985, red.). Enerzijds hecht men aan feiten, maar anderzijds worden de feiten genegeerd en gemanipuleerd om het verhaal rond te maken.

Daarnaast heeft onderzoek uitgewezen dat als mensen zelf in hun eigen leugens geloven, ze probleemloos door een geheugendetectortest heen komen.

Ergo: niemand zit te wachten op de waarheid . De mensen willen gewoon een verhaal dat aansluit bij de eigen microwereld. Er zijn trouwens ook steeds meer journalisten en wetenschappers die hun feiten op een verhalender manier brengen omdat daar blijkbaar behoefte aan is. Fictie maakt de feiten toegankelijker. En verhalen kunnen altijd anders verteld worden. Er is niet zoiets als een definitief verhaal.

Dan de personages in jullie omgeving. Zijn dat werkelijke of verzonnen personages?

Het zijn meestal combinaties. Alle personages bestaan uit meerdere personen. Met name in het begin was dat erg verwarrend want hoe dichter de personages bij ons staan, hoe dichter Manon’s of Plinia’s werkelijkheid op die van ons zit. Maar naar mate het project vorderde bleek dat haar sociale netwerk veranderde omdat de personages uit onze eigen omgeving niet meer voldeden aan de behoefte van Manon/Plinia. Ze krijgen een laag mee, die haar verhaallijn ondersteunt.

Door de vele gesprekken die Plinia c.q. Manon met hen voerde zien wij onze familieleden, vrienden en bekenden langzaam veranderen van werkelijke in fictieve personages. Dat was een leerzaam maar pijnlijk proces. Samen met haar sociale netwerk creëert Plinia/Manon zo nieuwe werkelijkheid met voor ons nieuwe vrienden.

Hoe komen jullie aan de naam Naturalis Hysteria? Heeft dat met Naturalis in Leiden te maken, dat natuurhistorische museum?

Nee, helemaal niet.
 

Nou, misschien een beetje. Naturalis gaat over de wereld. Ons project gaat daar natuurlijk ook over.

Maar de titel van het project is gebaseerd op Naturalis Historia, het magnus opum van de romein Gaius Plinius Secundus. Dat was een encyclopedist die in de eerste eeuw na Christus leefde. Hij wilde met Naturalis Historia in principe alles vastleggen wat hem interesseerde. Zijn uiteindelijke doel was de oogst van eeuwenlang onderzoek vast te leggen voor het nageslacht. Hij vond dat zijn tijdgenoten te onverschillig waren om zich bezig te houden met wezenlijke zaken.

Plinius maakte zijn werk op basis van geschriften van anderen die hij becommentarieerde en vermengde met eigen waarnemingen, interpretaties en zelfbedachte anekdoten. Dat werd hem in eerste instantie wel aangerekend, maar juist vanwege die interpretaties en anekdoten is de Naturalis Historia voor ons zo interessant. Met dit werk laat Plinius ons de wereld, zowel op micro- als macroniveau, zien vanuit zijn eigen persoonlijke belevingswereld.

In die zin kan Plinia gezien worden als een moderne encyclopedist die op een eigentijdse manier haar Naturalis beschrijft, geen historische maar een hysterische dit keer. Net als Plinius is Plinia geen journalist en bedrijft zij ook geen burgerjournalistiek. Net als Plinius heeft Plinia geen literaire pretenties. Net als Plinius is zij voornamelijk een toeschouwer die observeert en registreert. Maar, net als Plinius, kan zij er niet aan ontkomen ook onderdeel te worden van haar Naturalis.

Maar Plinius had geen computer als gereedschap. Dat is een belangrijk verschil. Plinius probeert voortdurend verwijzingen te geven als iets aan de orde is geweest in een van zijn 37 boeken. Plinia kan natuurlijk veel makkelijker directe verbanden en verwijzingen in haar Naturalis leggen met interne en externe links.

Ook interessant is het feit dat de Naturalis Historia in zijn tijd een neerslag was van de toenmalige waarheid en werkelijkheid. Die is nu in veel gevallen volkomen achterhaald. Het is soms hilarisch om te lezen hoe men indertijd over bepaalde dingen dacht en hoe bepaalde dingen werkten. Het idee dat je een papegaai met een ijzeren staaf op zijn snavel moet slaan om hem te laten praten....

Wat is de relatie van dit project met jullie eerdere projecten?

Onze projecten altijd over waarde, werkelijkheid en manipulatie. Nieuwe media en internet spelen daarbij een belangrijke rol. Bij HAPPINESS 4 YOU gebruikten we manipulatie bij de onderzoeksvraagstelling om werkelijkheid te creëren. Bij WCCV lag de nadruk meer op het vaststellen van waarde. Waarde of werkelijkheid die gecreëerd wordt door persoonlijke afbeeldingen van mensen te combineren in c-printen, die geëxposeerd werden op wc’s bij kunstinstellingen. De wc's kregen meer waarde door de aandacht die eraan besteed werd en door de wc-exposities werd het CV van de kunstenaars langer en dus waardevoller wordt. Met SUB ROSA is een voortschrijdend collectief virtueel lichaam geconstrueerd dat een afgeleide is van verschillende individuele bijdragen. Het collectieve lichaam wordt gecreëerd door de context van de beschouwer en wordt werkelijkheid door hun interactie. Verder is de relatie met onze bezoeker altijd erg belangrijk. Kunst onstaat door de interactie met de beschouwer. Deze relatie willen we benadrukken door een beeld van de bezoeker te laten zien, bijvoorbeeld door foto's of berichten van hen, of zoals bij Naturalis Hysteria, een overzicht van de zoektermen.

Nieuw bij NATURALIS HYSTERIA is dat het onderzoek naar de werkelijkheid dit keer diep in onze eigen wereld binnengedrongen is. Zeer persoonlijke ervaringen werden bewust vermengd met publieke informatie, zodat ook onze eigen identiteit in het geding is gekomen. Maar daar hebben we nu een stokje voor gestoken.

Naturalis Hysteria is al zo uitgebreid. Waar moet je beginnen als je het nu wilt volgen?

Je kunt alle gesprekken vanaf het begin lezen, maar dat hoeft natuurlijk niet. Je kunt ook beginnen met het actuele gesprek dat op de homepage staat. Om inzicht te krijgen in het karakter van de personages die het gesprek voeren kun je via de persoonspagina de andere gesprekken lezen waar hij/zij in voorkomt.

Willen jullie verder nog iets kwijt?

We willen iedereen bedanken die bewust of onbewust een bijdrage heeft geleverd aan het project.